Povod je odluka Srpske pravoslavne crkve da i pored snažnog protivljenja Ruske crkve prisustvuje Saboru na Kritu, koji je održan od 18. do 26. juna. Rusi smatraju da iza takve odluke direktno stoji uticaj mitropolita crnogorsko-primorskog Amfilohija Radovića za kojeg vjeruju da vuče sve konce u SPC.

Na pogoršanje odnosa Ruske pravoslavne crkve i Srpske pravoslavne crkve prvo su ukazali čelnici ruske Dume Sergej Nariškin i Sergej Zeljeznjak, koji su na odvojenim sastancima sa predstavnicima opozicionih stranaka iz Crne Gore i Srbije, održanom krajem juna ove godine, izrazili duboko razočarenje Amfilohijevim stavovima i postupcima.

"Stavovi episkopa Amfilohija nijesu usaglašeni sa Moskovskom patrijaršijom. Očekujemo da će ta situacija biti brzo prevaziđena", citirao je izvor Pobjede riječi potpredsjednika ruske Dume Sergeja Zeljeznjaka na sastanku sa predstavnicima opozicije iz Crne Gore i Srbije.

O Amfilohijevim stavovima o Saboru na Kritu bilo je riječi i na marginama Kongresa Putinove stranke koji je održan 25. i 26. juna u Moskvi upravo u vrijeme održavanja Sabora.

Iz Putinove stranke tada su na odvojenim sastancima sa predstavnicima opozicije iz Crne Gore, ali i Srbije, ukazali da SPC i Ruska pravoslavna crkva moraju da djeluju jedinstveno i usaglašeno.

Kongresu Putinove partije su od stranaka iz Crne Gore prisustvovali predstavnici Demokratske narodne partije, Nove srpske demokratije i Socijalističke narodne partije, kao i predstavnici srpskih opozicionih partija Demokratske stranke Srbije i Dveri.

Na Kongresu je usvojena deklaracija kojom Jedinstvena Rusija podržava ideju o savezu balkanskih neutralnih država, ali u zvaničnom saopštenju nije bilo ni riječi o Saboru na Kritu.

Mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije kazao je nakon Sabora, u emisiji ,,Ziva istina“, i da unutar pravoslavlja, naročito između Moskovske i Carigradske patrijaršije, postoje stari i ozbiljni problemi.

Da bi Sabor bio vaseljenski, da bi bio sveti, on mora da donese istinite odluke. Prvi vaseljenski sabor je priznat kao vaseljenski tek na drugom saboru, i tako redom sve do sedmog sabora. Sljedeći veliki sabor je onaj koji potvrđuje istinitost onog prethodnog naveo je Amfilohije. On je izrazio očekivanje da će Ruska crkva usvojiti najmanje pet od ukupno šest na Kritu usvojenih dokumenata. Takva očekivanja temeljio je, kako je rekao, i na više telefonskih razgovora koje je obavio sa mitropolitom Ilarionom Alfejevim, „ministrom vanjskih poslova“ Ruske crkve.

Međutim, Amfilohijeve stavove je ubrzo demantovala Moskovska patrijaršija. Pozivajući se na Vladimira Ljegojdu, rukovodioca sinodalnoga odjeljenja Moskovske patrijaršije za odnose sa javnošću, ruska agencija RIA Novosti je objavila da je „Sveti sinod Ruske crkve ocijenio da je Sabor na Kritu, na kojem je učešće uzelo 10 od 15 pomjesnih autokefalnih crkava, predstavlja važan događaj u istoriji sabornoga procesa u Pravoslavnoj crkvi“, ali da „Sinod naglašava kako osnovu svepravoslavne saradnje predstavlja princip konsenzusa, koji je narušen odsustvom saglasnosti od niza autokefalnih crkava“.

Za crkvene prilike veoma oštar demanti Ruske crkve svjedoči o ozbiljnom pogoršanju odnosa između dvije crkve što su i ukazali predstavnici ruske parlamentarne vlasti i najjače partije, na sastancima sa predstavnicima opozicije iz Crne Gore i Srbije.

Smetaju i ekumenske izjave mitropolita

Prema pouzdanim saznanjima Pobjede, Rusima su zasmetale i ekumenske izjave mitropolita crnogorsko-primorskog kao i dobri kontakti koje Amfilohije ima sa poglavarom Rimokatoličke crkve papom Franjom.

Izvori Pobjede bliski SPC ističu da je mitropolit Amfilohije imao značajan udio u činjenici da je Rimokatolička crkva odustala od najavljene kanonizacije kontroverznog hrvatskog sveštenika Alojzija Stepinca.